WANDELINGEN IN HOENSBROEK

11.

Grote St. Jan en het oude kerkhof

De Grote St. Jan

De kerk staat symbool voor de enorme bevolkingstoename van Hoensbroek aan het begin van de vorige eeuw door de komst van de Staatsmijn Emma en de noodzaak ook op kerkelijk gebied in een toenemende behoefte te voorzien. Eind negentiende eeuw wordt duidelijk, dat het inwonertal van het dorpje Hoensbroekmet 1100 inwoners in de volgende jaren sterk zal gaan stijgen. Door de komst van een mijnzetel ligt het voor de hand, dat binnen enige tijd de bevolking flink zal gaan toenemen. Het oude kerkje aan de Markt, dat al langere tijd niet voldoet, wordt dan zeker te klein. Er moet dus een nieuwe grotere kerk gebouwd worden.

Een nieuwe grotere kerk
Het kerkbestuur nodigt daarvoor in 1894 Caspar Franssen uit, leerling van Pierre Cuypers en gerenommeerd architect van kloosters en kerken de opdracht om een nieuwe, grotere kerk te ontwerpen. Hij levert al in januari 1896 een eerste schetsplan op. Daarna volgt een jarenlange discussie over de plaats waar deze kerk zou moeten worden gebouwd. In eerste instantie wordt gekeken naar de kleine St. Jan aan de Markt, waarvan na sloop alleen de toren behouden zou blijven. Pas in 1901 werd besloten om met nieuwbouw te beginnen en wel in 1902. Omdat de provincie en het rijk (door ingrijpen van minister Goeman Borgesius van Binnenlandse Zaken) echter voor de sloop van de het oude kerkje een stokje staken en door de komst van een nieuwe pastoor in 1902 worden de plannen opgeschort en er volgt een lange discussie met het gemeentebestuur over de definitieve bouwplaats.

Een nieuwe locatie
Onder leiding van de in 1902 benoemde pastoor Coolen werd een nieuwe locatie gevonden. In 1904 wordt de grond op de nieuwe locatie geëgaliseerd en in datzelfde jaar wordt de bouw gegund aan aannemer Paes uit Venlo voor de som van 28.400 gulden. Het wordt een gebouw van 49 meter vlang en 20 meter breed en het krijgt een noodgevel. De later te bouwen kerktoren,wordt, tijdelijk, vervangen door twee voorportalen aan de ingang van het gebouw. Ze staan er nog steeds. Op 7 maart 1905 begint Paes met het storten van de fundering voor de nieuwe neogotische kerk en op 1 april 1905 werd de eerste steen gelegd. Op Palmzondag 8 april 1906 wordt de kerk officieel in gebruik genomen.

Interieur
Het interieur van de kerk was echter nog lang niet af. In de volgende jaren wordt dat door pastoor Röselaers verder aangekleed met een eikenhouten communiebank uit het atelier van Jos Thissen, twee glas-in-loodramen op het priesterkoor en nieuwe zitbanken voor het middenschip en de zijbeuken.
Later komt daar nog een nieuw eikenhouten hoofdaltaarvan H. Wielders uit Nieuwstadt bij, een nieuwe tegelvloer op het koor en in het schip en tussen november 1924 en augustus 1928 de kruiswegschilderingen van Jean Thoolen.





De 'tijdelijke' westgevel is in 1985 verfraaid met een beeld van St. Johannes Evangelist, afkomstig van de afbraak van de meisjesschool aan het Gebrookerplein.
De kerk werd in 1991 gerestaureerd met gelden uit het stadsvernieuwingsfonds van de gemeente Heerlen.

Het oude kerkhof

In combinatie met de grote St. Janskerk vormt het oude kerkhof een prachtig ensemble, dat een beeld geeft van de forse groei van Hoensbroek in het begin van de vorige eeuw.
Vanaf de opening in 1906 hebben op dit kerkhof rond de nieuwe St. Janskerk begrafenissen plaatsgevonden totdat begin jaren dertig van de vorige eeuwer te weinig ruimte overbleef. In 1935 werd daarom tegenover de ingang van de kerk een nieuw kerkhof aangelegd en het oude kerkhof werd min of meer aan zijn lot overgelaten.

In 1971 gaat het beheer ervan over naar de gemeente Hoensbroek, die echter de verloedering niet tot staan brengt. En door de gemeentelijke herindeling in 1982 gaat het onderhoud (of het gebrek daaraan) over naar de gemeente Heerlen. Kort na zijn aantreden als nieuwe herder van de parochie neemt pastoor Nevelstein zich voor om in de desolate toestamd van het kerkhof verandering te brengen. Na in eigen beheer een plan hiervoor te hebben gemaakt, dat bij de gemeente wordt ingediend, krijgt het kerkbestuur het voor elkaar dat in 2006 het kruis tegenover de ingang van de kerk verplaatst wordt naar de hoek St. Jansstraat - Juliana Bernhardlaan. Voor de opknapbeurt van het kerkhof stelt de gemeente in 2007 een budget voor grootschalig onderhoud (met behoud van de karakteristieke uitstraling) beschikbaar.





























Bij de inventarisatie van de graven bleek, dat het ook een unieke verzameling gietijzeren grafkruisen bevat. Volgens deskundigen is die collectie door soort en omvang uniek voor Nederland en daardoor zeer de moeite van het behouden waard.
De Heemkundevereniging Hoensbroek heeft zich dit aangetrokken en het vervolgens op zich genomen middelen te zoeken om een opknapbeurt te realiseren. Dankzij de financiële medewerking van de Rotaryclub Hoensbroeck, de inzet van de vrijwilligers van de heemkundevereniging en de medewerking van Constructiebedrijf Wiel Peters werden in 2011 alle gietijzeren kruisen in hun oude luister hersteld.

terug naar pagina 'Wandelingen in Hoensbroek'